Veelgestelde vragen en antwoorden over diabetes- en obesitasmedicijnen
De laatste maanden is Ozempic veel in de media omdat er een tekort is aan het medicijn. De oorzaak van dit tekort ligt voornamelijk in de sterk toegenomen wereldwijde vraag naar het medicijn. Er is nu niet genoeg capaciteit bij de fabrieken.
Ozempic is een medicijn dat is goedgekeurd voor de behandeling van suikerziekte (diabetes type 2) maar wordt ‘off-label’ ook gebruikt voor gewichtsverlies. Wegovy is een medicijn dat is goedgekeurd voor de behandeling van obesitas. Wat doen deze middelen precies? En wie krijgt ze voorgeschreven? Hoe zit het met de alternatieven?
Dit is een overzicht van veelgestelde vragen.
Waar zijn deze medicijnen voor bedoeld?
Ozempic en Wegovy hebben dezelfde werkzame stof (semaglutide) en worden gemaakt door dezelfde fabrikant. Beide medicijnen zijn injecties die je (wekelijks) inspuit. Ozempic is in 2018 goedgekeurd voor de behandeling van mensen met suikerziekte (diabetes type 2). Wegovy heeft een hogere dosis en is in 2022 goedgekeurd voor behandeling van mensen met overgewicht/obesitas met of zonder suikerziekte.
Behandeling met Ozempic gebeurt onder begeleiding van een arts en met voorwaarden voor vergoeding. Het Zorginstituut Nederland (ZIN) beoordeelt of medicijnen, zoals Ozempic en Wegovy, vergoed moeten worden.
Wat doen deze medicijnen precies?
De werkzame stof semaglutide is vergelijkbaar met een natuurlijk hormoon genaamd ‘glucagon-like peptide-1’ (GLP-1). Dit hormoon komt vrij uit de darmen na een maaltijd. Bij suikerziekte werkt het middel doordat het de afgifte van insuline stimuleert en de afgifte van glucagon remt. Voor obesitas werkt het middel door aan te grijpen op plekken (receptoren) in de hersenen die de eetlust regelen. Hierdoor ben je eerder voldaan, voel je je minder hongerig en heb je minder trek in eten.
Wie krijgt deze medicijnen voorgeschreven?
Mensen met suikerziekte (diabetes mellitus type 2) kunnen Ozempic voorgeschreven krijgen. Wegovy wordt voorgeschreven om af te vallen als aanvulling op een caloriebeperkt dieet en meer lichamelijke beweging (maar het middel wordt nog niet vergoed in Nederland, zie hierboven). Volgens de goedgekeurde indicatie komt niet iedereen zomaar in aanmerking voor Wegovy. Zo gaat het om mensen met ernstig overgewicht (obesitas). Deze mensen hebben een 'Body Mass Index’ (BMI) van 30 of hoger. Mensen met overgewicht (een BMI van 27-30) en daaraan gerelateerde gezondheidsproblemen komen ook in aanmerking. Het gaat hierbij om gezondheidsproblemen als diabetes, hoge bloeddruk, abnormale vetgehalten in het bloed, ademhalingsmoeilijkheden tijdens de slaap (‘obstructieve slaapapneu’) of een eerdere hartaanval, beroerte of bloedvatproblemen.
Mag een arts een diabetesmedicijn voorschrijven voor afvallen?
Off-label gebruik wil zeggen dat een medicijn gebruikt wordt voor iets waarvoor het niet is goedgekeurd. Dokters mogen medicijnen off-label voorschrijven als dat in hun beroepsrichtlijnen staat.
Is er in Nederland een tekort aan Ozempic of Wegovy?
Er is af en aan een tekort van de verschillende sterktes van Ozempic. Wegovy wordt in Nederland nog niet vergoed. Daarom is dit medicijn nog niet in de handel en is er dus ook geen tekort.
Wat zijn de gevolgen van de tekorten voor Ozempic?
De tekorten hebben grote gevolgen voor diabetespatiënten die het medicijn gebruiken. Het overstappen op een ander medicijn is niet wenselijk, omdat patiënten opnieuw ingesteld moeten worden en de suikerspiegel ontregeld kan raken. Dit kan gevaarlijk zijn. Daarom hebben we vorig jaar de oproep gedaan aan alle partijen, van fabrikant tot medicijngebruikers, om Ozempic alleen te gebruiken voor diabetespatiënten.
In hoeverre wordt er in Nederland Ozempic voorgeschreven om af te vallen?
Wij hebben geen zicht op de omvang van het off-label gebruik van Ozempic. Wel hebben we eerder al gewaarschuwd om Ozempic niet zonder toezicht van een arts te gebruiken. Vanwege het tekort waarschuwde de fabrikant in de media zelf ook om dit medicijn zo min mogelijk te gebruiken om af te vallen.
Ook wordt Ozempic via illegale websites aangeboden. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) doet onderzoek naar een aantal van deze websites die illegaal Ozempic aanbieden als afslankmedicijn. Dit kan leiden tot boetes of het offline halen van de site.
Is voor een nieuwe toepassing van een medicijn ook een nieuwe beoordeling/goedkeuring nodig?
Ja, als de fabrikant wil dat een medicijn geregistreerd wordt voor een nieuwe indicatie (bijvoorbeeld: afvallen), dan moet de fabrikant een aanvraag doen. In dit geval moet dat bij het Europees Medicijnagentschap (EMA). De fabrikant moet bewijs leveren waaruit blijkt dat het medicijn werkt voor de nieuwe toepassing en dat de bijwerkingen acceptabel zijn. Voor semaglutide heeft de fabrikant dat gedaan met het indienen van de registratieaanvraag voor Wegovy.
Zijn er alternatieven?
Voor suikerziekte zijn veel verschillende middelen op de markt. Veel patiënten hebben méér dan één middel nodig en het is belangrijk dat de behandelaar samen met de patiënt uit alle mogelijkheden en combinaties de beste kan kiezen.
Voor afvallen zijn in Nederland naast Wegovy ook Saxenda (liraglutide), Mysimba (naltrexone en bupropion), Xenical (orlistat) en Mounjaro (tirzepatide) toegelaten. De meeste van deze middelen worden niet vergoed.
Kan de fabrikant niet de productie eenvoudig verhogen?
Nee, de fabrikant heeft ons uitgelegd dat dat erg ingewikkeld is. De fabrikant heeft in de media de bouw en overname van nieuwe fabrieken aangekondigd. De fabrikant wil de productie de komende jaren opschroeven.