Het komt steeds vaker voor dat er problemen zijn met de levering van medicijnen. Een medicijn is dan tijdelijk niet of minder beschikbaar. Hoe ontstaat een medicijntekort? En wat wordt er gedaan bij het CBG om medicijntekorten te voorkomen?
Wat is een medicijntekort?
We spreken van een medicijntekort als een medicijn tijdelijk minder of niet beschikbaar is. Dit gebeurt als de fabrikant niet genoeg medicijnen op de markt kan brengen om aan de vraag te voldoen.
Wat zijn de belangrijkste oorzaken van een medicijntekort?
Een tekort kan op verschillende manieren ontstaan, bijvoorbeeld door:
- Vertraging van de productie
- Planning- of distributieproblemen van de fabriek
- Stijging van de vraag naar een medicijn. Vaak veroorzaakt door een leveringsprobleem van een vergelijkbaar medicijn
- Niet genoeg grondstoffen voor de productie van het medicijn
- Problemen met de kwaliteit. Dat wil zeggen dat de kwaliteit van het medicijn niet voldoet aan de eisen.
- Bedrijfseconomische omstandigheden, zoals een faillissement of intrekken van vergunning door de fabrikant.
Hoe weten we of een medicijntekort dreigt?
Een fabrikant moet mogelijke problemen met het leveren van medicijnen melden bij het Meldpunt geneesmiddelentekorten en –defecten. Het CBG en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) coördineren dit Meldpunt in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).
Sinds de start van het meldpunt is er beter en sneller zicht op mogelijke medicijntekorten. Daardoor vinden we sneller een oplossing voor medicijntekorten en houden we de gevolgen voor patiënten zo klein mogelijk. Tegelijkertijd zijn de medicijntekorten in de afgelopen jaren toegenomen. Dit zorgt voor veel meer wisselingen tussen medicijnen en daarmee ongemak en extra werk voor patiënten en apothekers.
Jaarlijks publiceren CBG en IGJ een samenvatting van de ontvangen meldingen en genomen acties in de Rapportage Meldpunt Geneesmiddelentekorten en –defecten.
Wat doen we als er een tekort van een geneesmiddel dreigt?
Het Meldpunt geneesmiddelentekorten en -defecten werkt samen met artsen, apothekers, patiëntverenigingen, fabrikanten, groothandels, zorgverzekeraars en het ministerie aan oplossingen voor tekorten aan medicijnen. Mogelijke oplossingen zijn bijvoorbeeld:
- een vergelijkbaar medicijn van een andere fabrikant;
- een andere sterkte of farmaceutische vorm van het medicijn;
- het medicijn uit het buitenland halen;
- een andere fabrikant die de productie tijdelijk kan verhogen.
In uitzonderlijke gevallen zijn er te weinig of geen alternatieven beschikbaar voor de patiënt. We spreken dan van een ernstig tekort. Het CBG en de IGJ kijken met de beroepsgroepen of extra maatregelen nodig zijn om de gevolgen voor patiënten te minimaliseren. Bijvoorbeeld minder voorraad meegeven, een medicijn met een andere werkzame stof inzetten of in extreme gevallen de schaarse voorraad reserveren voor een bepaalde patiëntengroep.
Uitleg van de nummers in de afbeelding
Melding over verwacht leveringsprobleem
Bedrijven zijn wettelijk verplicht om een verwacht leveringsprobleem minstens 2 maanden van te voren te melden. Dit kan bij het Meldpunt Geneesmiddelentekorten en -defecten. Een medicijn is dan tijdelijk niet of beperkt in de handel, bijvoorbeeld door productieproblemen. Een melding hoeft niet tot een tekort te leiden. Vaak zijn er andere medicijnen beschikbaar met dezelfde werkzame stof, sterkte of toedieningsvorm, zodat de patiënt zijn behandeling kan blijven volgen.
Meldpunt Geneesmiddelentekorten en -defecten
Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) coördineren samen het Meldpunt Geneesmiddelentekorten en -defecten. Dit doen we in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).
Risicoanalyse
CBG en IGJ bekijken alle meldingen van verwachte leveringsproblemen zorgvuldig, om te beoordelen of er een tekort aan het middel dreigt. En of we actie moeten ondernemen. Als het nodig is, overleggen we met patiëntenorganisaties, artsen en apothekers, groothandels, fabrikanten en het ministerie van VWS. Met als doel de gevolgen voor patiënten zo klein mogelijk te houden. Is er geen medicijn met dezelfde werkzame stof beschikbaar én duurt het leveringsprobleem zo lang dat het middel op is? Gaat het bovendien om een levensbedreigende of zeer ernstige aandoening? Dan is er actie nodig.
Voldoende alternatieven beschikbaar in Nederland?
Zijn er voldoende alternatieven beschikbaar in Nederland? Zoals medicijnen met dezelfde werkzame stof, van een ander merk, in dezelfde dosering en dezelfde toedieningsweg? Hierbij kijken we ook naar de gevolgen van het wisselen naar een ander geneesmiddel. Soms is een medicijn in een bepaalde sterkte er niet, maar kan de patiënt toch dezelfde dosering gebruiken door twee tabletten van de halve sterkte te gebruiken. Ook kijken we of hetzelfde medicijn beschikbaar is in een andere vorm maar zelfde toedieningsweg, zoals een drankje in plaats van een tablet.
Duur van het leveringsprobleem: kort of lang?
Bedrijven moeten alle verwachte leveringsproblemen melden, inclusief de verwachte start- en einddatum. Of ze nu kort of lang duren. Bij de risicoanalyse kijken CBG en IGJ naar de duur van het leveringsprobleem. Is dat minder dan een maand? Dan is het leveringsprobleem vaak te overbruggen omdat er nog voldoende voorraad in omloop is. Meestal is er bij apotheken en groothandels samen een voorraad van enkele weken. Als het nodig is vragen we bij de groothandels hoeveel voorraad er nog is. Bij een leveringsprobleem dat langer duurt, kan die voorraad opraken en kunnen er gevolgen voor patiënten zijn.
Levensbedreigende of zeer ernstige aandoening?
Waarvoor gebruiken patiënten het medicijn? Is het voor een levensbedreigende aandoening (zoals kanker)? Of is het voor een zeer ernstige ziekte die steeds erger wordt (bijvoorbeeld longfibrose)?
Mogelijkheden voor alternatieven onderzoeken
Is er in Nederland geen alternatief beschikbaar van hetzelfde medicijn? Dan kijken we wat de beste oplossing is om de gevolgen voor de patiënten zo klein mogelijk te houden. Dat kan in iedere situatie anders zijn. Misschien is er in Nederland een medicijn verkrijgbaar met een andere werkzame stof en vergelijkbare werking. Ook kan CBG toestemming geven om hetzelfde medicijn van hetzelfde merk uit het buitenland te halen. Het bedrijf mag dan het medicijn met een tijdelijke afwijkende verpakking op de Nederlandse markt brengen. Verder kan IGJ toestemming geven om een medicijn met dezelfde werkzame stof van een ander merk tijdelijk naar Nederland te halen. Ook kan het CBG kijken of een geneesmiddel dat in het buitenland is goedgekeurd een Nederlandse vergunning kan krijgen.
Advies aan artsen en apothekers
Heel soms is er geen alternatief medicijn beschikbaar. Wij kunnen dan artsen en apothekers adviseren om de behandeling aan te passen, in overleg met hun patiënt. Zoals:
- Het medicijn wordt beperkt voorgeschreven, alleen aan patiënten die écht niet zonder kunnen
- Patiënten krijgen een medicijn in een andere sterkte mee
- Patiënten krijgen een andere behandeling, of nieuwe patiënten beginnen pas met de behandeling als het medicijn er weer is. Of ze beginnen met een ander medicijn
- De uitgifte wordt (tijdelijk) beperkt tot een kortere periode. De patiënt krijgt bijvoorbeeld voor één maand voorraad mee, in plaats van drie maanden.
Wat merkt de patiënt?
De gevolgen voor patiënten zijn bij iedere situatie anders. Dit is afhankelijk van de mogelijkheden die er zijn:
- De patiënt krijgt een ander medicijn mee: - met dezelfde werkzame stof - met een vergelijkbare werking - met een verpakking in een andere taal - in een andere vorm, bijvoorbeeld een drankje in plaats van een tablet
- De patiënt krijgt zijn of haar medicijn in een andere sterkte, bijvoorbeeld twee tabletten van 50 mg in plaats van een tablet van 100 mg.
- De patiënt krijgt minder van het medicijn mee, bijvoorbeeld voor één maand, in plaats van drie maanden.
In hoeveel gevallen is er een oplossing voor een mogelijk tekort?
Voor bijna alle meldingen wordt uiteindelijk een oplossing gevonden. Dit wil niet zeggen dat de vele wisselingen geen ongemak en extra werk voor patiënten en apothekers opleveren. De afgelopen jaren waren er voor een paar kritische medicijnen (tijdelijke) tekorten. Voor deze medicijnen was geen of niet direct een ander vergelijkbaar medicijn beschikbaar. We beseffen dat sommige oplossingen niet ideaal zijn voor de patiënt. En dat dat tot vervelende en stressvolle situaties kan leiden bij patiënten en apothekers.
Meer informatie
Het Meldpunt Geneesmiddeltekorten en -defecten is alleen bedoeld voor tekortmeldingen van farmaceutische bedrijven. Als je vragen of zorgen hebt over een tekort van jouw medicijn, bespreek dit dan met jouw arts of apotheker.
