Wat is het verschil tussen de vernieuwde coronavaccins BA.1 en BA.4-5?
Voor de herhaalprikronde dit najaar worden de vernieuwde coronavaccins van Moderna (BA.1) en BioNTech/Pfizer (BA.1 of BA.4-5) gebruikt. Deze vaccins bieden een bredere bescherming tegen corona dan de oorspronkelijke vaccins. Dat komt omdat zij naast de oorspronkelijke Wuhanstam, ook gericht zijn op de omikronstam van het virus. Onze collega Leonoor Wijnans legt uit wat de verschillen zijn.
Klopt het dat er onlangs twee vernieuwde vaccins zijn goedgekeurd?
“In september hebben we inderdaad vlak na elkaar aangepaste COVID-vaccins goedgekeurd. Vaccins die zich naast de oorspronkelijke stam op de omikron BA.1-subvariant richten, en vaccins die zich richten op de BA.4-5-subvariant. Omikron BA.1 heeft in januari rondgewaard, daarna zijn omikron BA.4 en BA.5 opgekomen. BA.5 komt op dit moment het meest voor. We weten nog niet welke variant hierna dominant wordt.”
Is het vaccin dat zich op de BA.1-virusvariant richt dan niet achterhaald?
“Het onderlinge verschil tussen de BA.1-versie en de BA.4-5-versies van het omikronvirus – en dus ook de vaccins - is klein. Beide vaccins zijn heel goed in het opfrissen van onze afweer tegen alle tot nu toe bekende omikronvarianten. Daarnaast beschermen ze ook tegen het oorspronkelijke virus, de zogenaamde ‘Wuhan-stam’, waar de latere varianten uit voortkwamen. Daarom noemen we deze vaccins ook wel ‘bivalente’ vaccins.”
Wat is het onderlinge verschil tussen de BA.1- en BA4-5-vaccins dan precies?
“Door aanpassingen in het spike-eiwit gedragen de BA.4-5-virussen zich net iets anders dan het BA.1-virus. Het verschil tussen die twee vaccins zit in een stukje code, het mRNA voor het spike-eiwit. Die code zat al in het BA.1-vaccin en is in het BA.4-5-vaccin net een beetje anders.”
Beiden bieden dus bescherming tegen de stam ‘omikron’?
"Ja, allebei bieden ze bescherming tegen omikron. En dat doen ze beter dan de oorspronkelijke vaccins waarmee de eerste prikken in 2021 zijn gezet. We weten dat met deze vaccins de afweerreactie tegen omikron toeneemt ten opzichte van de eerdere vaccins. Je krijgt dus meer antistoffen tegen de omikronvariant. Daarmee nemen we aan dat je bescherming ook beter zal zijn. Hoeveel beter, weten we op dit moment nog niet.”
Waarom weten we dat niet?
"We zien een grote verscheidenheid aan afgeleiden van omikronstammen rondgaan. Welke varianten er in de toekomst rondgaan is niet te zeggen. Maar wat we wél weten is dat de omikron-virusvariant zo ver afgedwaald was van het oorspronkelijke coronavirus dat er meerwaarde zat in het aanpassen van het vaccin op omikron. Het maakt niet veel uit of dat de BA.1- of BA.4-5-subvariant is. Op dit moment wordt geprikt met het BA.1-vaccin. Of en wanneer met de BA.4/5-vaccins wordt geprikt is afhankelijk van de opkomst; hier is op dit moment geen exacte tijd aan te koppelen.”
Hoe veilig zijn de vernieuwde vaccins?
“Omdat de verandering in het BA.1-vaccin ten opzichte van de voorgangers best klein is, verwachtten we dat de veiligheid niet veranderd zou zijn. Maar omdat het de eerste keer was dat we zo’n nieuwe stam (van de omikronvariant - red) in het vaccin zetten, wilden we dat toch zeker weten. Dus hebben we aan de fabrikant de klinische data van dat BA.1-vaccin gevraagd en beoordeeld. Deze data bevestigden dat er een betere afweerreactie was tegen omikron dan bij het oorspronkelijke vaccin. Tegelijk zagen we geen slechtere afweerreactie tegen het Wuhan-virus, én geen verandering in het veiligheidsprofiel. De bijwerkingen waren hetzelfde. Dus die aanpassing doet wat het moet doen.”
Lopen we niet steeds een beetje achter?
“Nee. We zien veel omikronvarianten rondgaan, maar geen ervan geeft aanleiding om weer een aanpassing op het vaccin te doen. Je hoeft niet dezelfde stam in het vaccin te hebben als de stam die op dat moment rondgaat om toch goed beschermd te zijn. Ook met andere stammen krijg je toch een goede bescherming, dat zagen we ook met eerdere varianten van virus. Het oorspronkelijke vaccin - op basis van de Wuhan-variant - werkte ook goed op de alfa- en deltavirusstammen. Als je nu je herhaalprik met een van de twee bivalente vaccins haalt, ben je weer goed beschermd.”