Veelgestelde vragen over de blauwtongvaccins
In korte tijd zijn er drie blauwtongvaccins via een ‘besluit tot toestemming voor gebruik’ (art. 110) beschikbaar gekomen voor gebruik bij schapen en runderen. Deze blauwtongvaccins zijn een hulpmiddel in de bestrijding van het blauwtongvirus serotype 3.
Blauwtong is een ziekte die voorkomt bij herkauwers, zoals runderen, schapen, geiten en alpaca's. Deze ziekte kwam jarenlang niet voor in Nederland, maar in het najaar van 2023 was er een uitbraak in Nederland en er waren enkele gevallen in omringende landen. De ziekte wordt veroorzaakt door het blauwtongvirus dat overgebracht wordt via knutten. Dit zijn een soort kleine muggen. Er zijn verschillende varianten, ook wel: serotypen, van het blauwtongvirus. Het serotype 3 (BTV-3), dat deze uitbraak veroorzaakt zagen we nog niet eerder in Nederland. Tegen dit serotype is er ook nog geen vaccin in Europa.
De ziekte kan acuut, chronisch of subklinisch verlopen. Als een dier besmet raakt met het blauwtongvirus duurt het vaak 4-8 dagen voordat de eerste ziekteverschijnselen beginnen. Het dier krijgt dan koorts, wordt apathisch (lusteloos) en gaat sneller ademen. Ook kan het dikke lippen, een dikke neus, overmatig speeksel en neusuitvloeiing krijgen. Er kunnen dan ingedroogde korsten in en rond de neusgaten ontstaan. Een blauwe tong door zwelling en zuurstoftekort komt in zeldzame gevallen voor. Na de koortsperiode kunnen de schapen last krijgen van de poten en hoeven. Ze staan met een gebogen rug en willen niet bewegen. Meer dan 5% van de schapen gaat dood aan blauwtongvirus serotype 3. Bij drachtige ooien kan abortus optreden of er worden lammetjes geboren met afwijkingen. Chronisch geïnfecteerde schapen kunnen overlijden aan andere ziektes zoals een bacteriële longontsteking.
Bij runderen verloopt de ziekte vaak milder. Zij spelen wel een belangrijke rol in de verspreiding van de ziekte. Ze houden namelijk langdurig veel virus in hun bloed en kunnen daarmee knutten besmetten. De knutten kunnen de ziekte weer op andere dieren overbrengen. Maar ook runderen kunnen dezelfde ziekteverschijnselen hebben en doodgaan aan blauwtong. Bovendien geven koeien die blauwtong (serotype 3) hebben vaak een langdurige periode aanzienlijk minder melk.
De blauwtongvaccins die tot nu toe zijn goedgekeurd voor gebruik, zijn allemaal geïnactiveerde virusvaccins. In deze vaccins wordt het serotype 3 virus gebruikt. Het virus wordt zo aangepast dat een dier er niet meer ziek van kan worden. Door het vaccin zal het lichaam een afweerreactie geven tegen het virus.
Syvazul BTV 3
Er is met het vaccin Syvazul BTV 3 een laboratoriumonderzoek gedaan in schapen. Hieruit blijkt dat het vaccin effectief is en bescherming biedt tegen ernstige ziekte en sterfte door het blauwtongvirus serotype 3. De fabrikant heeft de werkzaamheid van het serotype 3 vaccin nog niet getest in runderen. Daarom is gekeken naar studies die zijn gedaan voor Syvazul BTV. Een vergelijkbaar blauwtongvaccin van dezelfde fabrikant, die al is goedgekeurd. Dit vaccin richt zich op een ander serotype, maar wordt op dezelfde manier en met dezelfde ingrediënten gemaakt. De verwachting is daarom dat het nieuwe vaccin ook bij runderen werkt.
Bultavo 3
Met het vaccin Bultavo 3 is een laboratoriumonderzoek gedaan in schapen. Het vaccin blijkt effectief en biedt bescherming tegen ernstige ziekte en sterfte door het blauwtongvirus serotype 3. De fabrikant heeft de werkzaamheid van het serotype 3 vaccin nog niet getest in runderen. Daarom is gekeken naar studies die zijn gedaan voor Biobos BTV. Dit zijn vergelijkbare blauwtongvaccins van dezelfde fabrikant, die al zijn goedgekeurd in Tsjechië. Deze vaccins richten zich op andere serotypes, maar worden op dezelfde manier en met dezelfde ingrediënten gemaakt. De verwachting is daarom dat het nieuwe vaccin ook bij runderen werkt.
Bluevac-3
De werkzaamheid van het vaccin Bluevac-3 is in een laboratoriumonderzoek onderzocht in schapen én in runderen. Deze onderzoeken tonen aan dat het vaccin effectief is in het bestrijden van het virus. In schapen biedt het vaccin voldoende bescherming tegen ernstige ziekte en sterfte door het blauwtongvirus serotype 3. In runderen is aangetoond dat er bij gevaccineerde dieren minder virusdeeltjes in het bloed komen na een infectie met het blauwtongvirus.
Bekijk de openbare beoordelingsrapporten van de blauwtongvaccins voor meer informatie.
Het is nog niet exact bekend hoelang ieder vaccin bescherming biedt. Op basis van de kennis die we hebben over andere blauwtongvaccins, wordt verwacht dat het voor (tenminste) een jaar bescherming biedt. Het advies is daarom om jaarlijks te vaccineren, voorafgaand aan de warme maanden waarin de knutten actief zijn. Afhankelijk van welk vaccin wordt gegeven, duurt het ongeveer drie tot vier weken voordat de dieren beschermd zijn.
Het vaccin is bedoeld voor schapen en runderen. Bij de vaccins Syvazul BTV 3 en Bultavo 3 heeft een schaap één prik met het vaccin nodig, en een rund twee prikken. Bij het Bluevac-3 vaccin krijgen schapen en runderen beide twee prikken, met een periode van drie weken ertussen.
Het gebruik bij andere herkauwers, zoals geiten en alpaca's, is niet onderzocht.
Bijwerkingen van de blauwtongvaccins zijn een tijdelijk verhoogde lichaamstemperatuur en mogelijk een zwelling of knobbeltje op de prikplek. De bijwerkingen zijn mild en verdwijnen vanzelf na enkele dagen tot weken.
Door de recente blauwtong-uitbraak in Nederland, veroorzaakt door blauwtongvirus serotype 3 is er een grote behoefte aan een effectief blauwtongvaccin. De al geregistreerde blauwtongvaccins zijn gemaakt op basis van andere serotypen, en beschermen onvoldoende tegen het nu heersende serotype 3-virus. Snelle vaccinatie, voordat het knuttenseizoen weer begint, is cruciaal om schapen en runderen te beschermen tegen ziekte en sterfte door het virus.
Bij noodsituaties zoals deze kan de nationale overheid, in dit geval: het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), een besluit nemen tot toestemming voor gebruik van een niet toegelaten diergeneesmiddel. Dit staat vermeld in artikel 110, lid 2, van Verordening (EU) 2019/6.
Bij een toestemming voor gebruik wordt de data beoordeeld op de meeste kritische punten van kwaliteit, veiligheid en werkzaamheid. Op deze manier kan een vaccin zo snel mogelijk beschikbaar komen.
Het is niet bekend of er momenteel nog andere vaccinfabrikanten bezig zijn met de ontwikkeling en productie van een blauwtongvaccin. Als er fabrikanten zijn die van plan zijn om een blauwtongvaccin te laten registreren via het Europees Medicijnagentschap (EMA), kunnen ze in Nederland ook in aanmerking komen voor een ‘besluit tot toestemming voor gebruik’ (art. 110). Het Bureau Diergeneesmiddelen van het aCBG zal deze dan ook op dezelfde manier beoordelen.